Helikon

Helikon, het instituut dat het verhaal achter de kunst vertelt

Elk jaar presenteert Helikon een nieuw en eigentijds programma van lezingen, excursies, themamiddagen en reizen. Een vaste kern van ruim twintig kunsthistorici en andere universitair geschoolde docenten verzorgt sinds 1997 jaarlijks een programma waarin de relatie tussen kunst, cultuur en religie centraal staat. Inhoudelijk is er ook inbreng vanuit de filosofie, letteren, religie- en muziekwetenschappen. Helikon wil met zijn activiteiten bijdragen aan de educatie op het gebied van kunst- en cultuurgeschiedenis; uiteraard krijgen ook hedendaagse maatschappelijke thema’s aandacht.

Actueel met reflectie…de activiteiten van Helikon sluiten vaak aan bij actuele thema’s en lopende tentoonstellingen in musea in binnen- en buitenland, maar er is juist ook ruimte voor minder tijdgebonden, diepere reflectie op kunst en de kunstwereld zelf.

In hartje Utrecht…sinds 2018 vinden bijna alle lezingen plaats in het fraaie Instituto Cervantes, een voormalige kerk uit 1913, die nu dienstdoet als taleninstituut en eigendom is van de Spaanse culturele ambassade. Het instituut staat haaks op de Domkerk en op de Domtoren.


Mar 21, 2023

Alles over de Vermeer-tentoonstelling in de bioscoop

Schoonheid zien en flauwvallen….

Na de grondige en interessante lezing Vermeer: subliem en verstild die Thea Willemsen op 10 maart voor Helikon hield, is duidelijk geworden dat het Rijksmuseum een unieke collectie bijeen heeft gebracht, een eenmalige rijkdom die niet gauw meer te zien zal zijn.
Mocht u de lezing van Thea Willemsen gemist hebben en geen kaarten hebben bemachtigd voor het Rijksmuseum, dan is er nog een manier om veel te weten te komen over de actuele inzichten over Vermeer’s werk, leefomgeving, onderwerpskeuzen, de materialen die hij inzette en zijn kleurgebruik. In de documentairefilm Dicht bij Vermeer van Suzanne Raes loop je mee langs de kronkelige weg die afgelegd moest worden om al die 28 werken uit het buitenland aan de Amsterdamse museummuren te kunnen hangen. We volgen de bezoeken van de Amsterdamse curatoren aan museumdirecteuren uit de hele wereld die hun doeken van Vermeer al of niet (graag) uitlenen aan het Rijksmuseum. Het gesoebat hierover maakt inzichtelijk hoe hoog de kosten en hoe groot de belangen zijn. Ongelofelijk zijn de fragmenten waarin Gregor Weber, hoofd beeldende kunst Rijksmuseum Amsterdam, in beeld is en vertelt over het moment dat hij zijn eerste Vermeer zag en …flauwviel. Toen was hij nog jeugdig, maar ook bij deze laatste tentoonstelling voor zijn pensioen, hapt hij amechtig naar lucht wanneer hem wordt gevraagd zijn liefde voor Vermeer’s werk te verwoorden. Ook leer je veel van de gesprekken en inzichten van de restauratoren die ondersteund door nieuwe technieken oude verflagen kunnen traceren en analyserenwaardoor toeschrijvingen soms op losse schroeven komen te staan. Over het doek ‘het meisje met de fluit’ bestaan nog steeds fikse verschillen in opvatting: of de maker nu Vermeer zelf is, of zijn dochter, dan wel een navolger. Dat heeft te maken met een iets te groene tint in het gezicht van de geportretteerde. Het is spannend dat die voortschrijdende inzichten van zoveel experts hardop in deze documentaire worden uitgesproken, maar ze lossen de vele mysteriën rond Vermeer en zijn werk niet op.
De documentaire Dicht bij Vermeer draait in Utrecht in de Filmhuizen Springhaver en Slachtstraat en verder in alle betere filmhuizen in de grote steden van Nederland. De documentaire is ook thuis te zien: https://picl.nl/films/dicht-bij-vermeer/


Dec 8, 2022

Nieuwe vrouwen in Laren!

In 2018 deed de stichting Mama Cash al onderzoek naar vrouwen in de kunstsector. Wat bleek? Gemiddeld is slechts 13 % van de werken tentoongesteld in Nederlandse musea van vrouwelijke hand. Het Stedelijk Museum van Schiedam zette in de zomer van 2019 tien Nederlandse kunstenaressen uit de eerste helft van de 20ste eeuw in de schijnwerpers. Zij koppelden deze avant-garde pioniers van weleer aan vrouwelijke kunstenaars van nu. ‘Meesterlijke vrouwen’ was in alle opzichten een zeer geslaagde tentoonstelling. Onze Helikon-redactie startte daarop onder leiding van Yolande Turel de rubriek ‘Knap briljant: kunstenaressen!’. Tussen oktober 2019 en juli 2020 zetten we veertig miniportretten van internationaal befaamde vrouwelijke kunstenaars in de etalage op onze Facebook pagina.

En nu zijn dus in het Singer Museum in Laren tot en met 8 januari 2023 vijf zalen vol met foto’s en portretten van vrouwen te zien, bijna allemaal ook vervaardigd door vrouwen. De zesde zaal is een ode aan vrouwen die zich ingespannen hebben om vrouwelijke kunstenaars op de kaart te zetten. De moderne vrouw staat centraal in een breed scala aan verschijningsvormen. Deze expositie geeft een goed beeld van de maatschappelijke posities van vrouwen gereflecteerd in de Nederlandse kunst vanaf het einde van de 19e-eeuw. Verheugend is ook dat de samenstelling van de tentoonstelling in handen was van de nog maar net afgestudeerde conservator Maaike Rikhof. Dus ga ze zien: die historische zwart-witfoto van Eva Besnyö, dat sfeervolle naaktportret van Hedy d’Ancona, de vooruitstrevende bop van Charley Toorop en het intrigerende zelfportret van Marlene Dumas!

En niet alleen die nieuwe vrouwen zijn de moeite waard, ook het Singer Museum zelf is dat, want ingrijpend verbouwd en uitgebreid. De nieuwe Nardinczalen met Nederlands impressionisme en modernisme en de vaste collectie van kunstenaars afkomstig uit het Gooi zijn imposant en hebben internationale allure.

NH Nieuws video over de tentoonstelling 'De Nieuwe Vrouw' met conservator Maaike Rikhof.


Dec 1, 2022

Nieuwsbrieven

Helikon verstuurt vier keer per jaar een nieuwsbrief: in de maanden maart, juni, september en december. De laatste nieuwsbrief vindt u hier.

Wilt u onze nieuwsbrief automatisch per email ontvangen?
Stuur dan een email met de volgende gegevens via onderstaand link;
Uw naam, adres, telefoonnummer (niet verplicht) en uw email-adres. Aanmelden Helikon nieuwsbrief
Wilt u zich afmelden? Dat kan door deze link te volgen: Afmelden Helikon nieuwsbrief

Afbeelding: Johannes Vermeer, De brieflezende vrouw, plm. 1663, Rijksmuseum Amsterdam


Oct 28, 2022

Utrecht 900: de laatste festiviteiten

11 november is de dag! Loop mee met de Sint Maarten Parade! Op vrijdag de 11e, de naamdag van Sint Maarten ookwel Martinus van Tours, de beschermheilige van Utrecht, start bij het Spoorwegmuseum om 18.00 uur de feestelijke optocht richting de binnenstad om te eindigen in het Moreelsepark.
Dit jaar een lichtzee in uitgebreide vorm, ter afsluiting van het feest Utrecht 900 jaar stadsrechten.Sint Maarten is de beschermheilige van Utrecht, hij staat voor barmhartigheid en solidariteit. Wie meer wil lezen over Sint Maarten, raadpleegt de rijkgeïllustreerde gemeentelijke brochure en volgt de stadsroute over hem.
Toch zijn de festiviteiten van Utrecht 900 nog niet helemaal afgelopen. Zo heeft Kamerkoor Next een feestelijk concert samengesteld met muziek uit alle voorbije negen eeuwen. Daarbij is het jaar 22 uit elke eeuw steeds het richtjaar, dus 1122, 1222, en zo door tot en met 2022. De concerten zijn gepland op de zaterdagen 19 en 26 november in de Nicolaïkerk, Nicolaaskerkhof 8 te Utrecht, en op zaterdag 25 november in de Grote Kerk in Wijk bij Duurstede. Meer informatie vindt u hier.


Sep 1, 2022

De stichter van DOMunder, het nalatenschap van Adam Willaerts en andere nieuwe lezingen!

Het culturele najaarsseizoen is begonnen en we hebben de komende weken weer interessante nieuwe lezingen en andere activiteiten gepland.
Om te beginnen op zondagmiddag 18 september: een lezing door Theo M. A. van Wijk de ‘founding father’ van het fantastische onder- en bovengrondse complex in de Utrechtse binnenstad DOMunder. Kom naar het Domplein en maak kennis met de initiatiefnemer en architect van DOMunder en ga onder leiding van de DOMundergidsen met eigen ogen zien waar 900 jaar geleden de Utrechtse stadsrechten werden getekend. Neem daarna de tijdelijke lift in de Domtoren en verbaas u over het fraaie uitzicht!

Minstens zo interessant is de lezing van Kees Meijlink over de profetische kunstenaar William Blake op woensdag 28 september. Maak op vrijdag 14 oktober kennis met de filosofisch aangelegde Adam Willaerts (1577- 1664) die door Otto Nelemans, kunsthistoricus en fondsenwerver van de opera Trijn, langdurig en minutieus is bestudeerd. Zijn vlammende verhaal over deze tot nu toe nog onbekende Utrechtse schilder zult u zich nog lang heugen!
In Huize Gaudeamus in Bilthoven worden in oktober lezingen gehouden over de poëzie en de sculpturen van Hans Arp en de wereldberoemde mozaïeken van Ravenna. Wees erbij en schrijf u nu in!

Intussen werken we verder aan een nieuw programma voor de laatste maanden van 2022 en dat zal in de loop van september op onze website staan...

Meer nieuws...