Adam Willaerts benadering en zijn nalatenschap voor Utrecht
lezing over een ten onrechte onbekend gebleven kust- en zeeschilder

*** Verplaatst naar vrijdag 3 februari ***
'Onbekend maakt zeker niet onbemind'. Met dit credo gaat Otto Nelemans een lans breken voor de in zijn ogen ten onrechte weinig bekende Utrechtse 17e eeuwse kusten zeeschilder Adam Willaerts. Willaerts' bijzondere benadering bij de keuze en realisatie van zijn onderwerp, staat in deze lezing centraal. Nelemans verdiepte zich in Willaerts ogenschijnlijk eenvoudige, anekdotische genre en dat leidde tot een interpretatie van zijn schilderijen die Nelemans veel genoegen opleverde, zoals dat vaak gebeurt na intensieve bestudering. De Utrechtse schilderscene wordt doorgaans voornamelijk geassocieerd met de Caravaggisten. Dat er ook andere ambitieuze vakbroeders zijn geweest, wordt gemakshalve nogal eens vergeten. Willaerts' werk en in mindere mate dat van zijn meeschilderende zonen Abraham, Isaac en Cornelis verdienen zeker meer aandacht volgens Nelemans. Als medeoprichter van het Utrechtse schildersgilde heeft Willaerts het aanzien van het vak zeker verhoogd. Door de grote hoeveelheid opdrachten die hij verwierf, en zijn schilderijen die in museale collecties in Europa en de VS nog te zien zijn, is zijn talent moeilijk te negeren.

De Nederlandse marineschilderkunst uit de 17eeeuw is wereldberoemd en kent vele gedaanten. Schilderend in de Zuid-Nederlandse traditie, ontstonden aanvankelijk werken die de overdaad aan kleur van schepen, kusten en de natuur uitbundig toonden. Geleidelijk werd de benadering meer impressionistisch. Halverwege de 17e eeuw is bij vader en zoon van der Velde een ontwikkeling naar een meer naturalistische benadering te zien. Adam Willaerts is in de eerste fase blijven steken. Zijn beweegredenen om te kiezen voor taferelen waarbij nadrukkelijk de kust en de zee een grote rol spelen, geven zijn oeuvre een filosofisch karakter. Dat valt niet meteen op, maar we moeten rekening houden met de grens van land en zee, die tot op de dag van vandaag inspireert en aanleiding geeft tot wegdromen naar verre horizonten. Dat waren ongetwijfeld de drijfveren van deze man, die wonend in het tamelijk ver van de zee gelegen Utrecht, zijn eigen ontsnappingswereld heeft gecreëerd. In Utrecht heeft Willaerts zijn sporen nagelaten, waarvan Nelemans ons graag deelgenoot maakt...

Otto Nelemans studeerde Tandheelkunde en Kunstgeschiedenis. Hij publiceerde eerder artikelen over het werk van Adam Willaerts. Afgelopen jaar was hij zeer actief als founding father en fondsenwerver voor de stadsopera Trijn, die ter gelegenheid van Utrecht 900 jaar stadsrechten in juni jl. meerdere malen in Utrecht werd uitgevoerd.

Adam Willaerts, Schepen bij een rotsachtige kust, 1621, Rijksmuseum Amsterdam