Het geheim van Jacobus Vrel
Lezing naar aanleiding van de tentoonstelling in Den Haag

Als je voor het eerst een van zijn schilderijen ziet, weet je niet goed waar je naar kijkt. Het lijkt een schilderij van Vermeer, maar ook weer niet. Het lijkt 17e-eeuws, maar heeft ook iets moderns. Is het van een tijdgenoot of navolger? Van een imitator of van een amateur? Dat is het geheim van Jacobus Vrel, een schilder over wie bijna niets bekend is. Alleen zo’n vijftig overgebleven werken getuigen van zijn bestaan. En van die werken is er één gedateerd: 1654. Wel is het merendeel gesigneerd, soms alleen met zijn initialen: JV (!) Geen wonder dat hij een tijd lang voor Vermeer zelf werd aangezien, of voor een van diens navolgers. Pas in de 19e eeuw ontdekte men dat het juist om een voorloper ging. Hij is hoe dan ook uniek, met geen andere 17de-eeuwse schilder te vergelijken. Zijn kale interieurs en decorachtige stadsgezichten, zijn vreemde perspectief, zijn eenzelvige vrouwenfiguren: ze doen op de een of andere manier tijdloos aan.
De Vermeer-tentoonstelling in het Rijksmuseum is een goede aanleiding om het juist over deze andere, raadselachtige schilder te hebben. Vooral nu er van 16 februari tot en met 29 mei in het Mauritshuis een aparte tentoonstelling aan hem is gewijd: Vrel, voorloper van Vermeer.

Jacob Vrel, Vrouw op een stoel, kijkend naar een kind achter het raam. Ongedateerd. Parijs, Fondation Custodia, collection Frits Lugt.