Excursie Fernand Léger en Nationaal Park De Hoge Veluwe

Wellicht herinnert u zich ‘La Grande Parade’ nog? De legendarische tentoonstelling georganiseerd voor Edy de Wilde, die in 1985 afscheid nam als directeur van het Stedelijk Museum in Amsterdam. De tentoonstelling werd door ongeveer 400.000 mensen bezocht. Getoond werden de hoogtepunten - maar liefst 250 meesterwerken - uit de schilderkunst na 1940. De titel van de tentoonstelling was een verwijzing naar het gelijknamige schilderij van Fernand Léger uit 1954, dat een prominente plaats kreeg in de erezaal van het Stedelijk. Daarnaast waren nog zes andere doeken van Léger te zien. Momenteel is tot en met 2 april in het Kröller-Müller Museum een nog maar pas ontdekt schilderij van Léger te zien. Het recentelijk gerestaureerde Fumées sur les toits is voor het eerst voor het publiek tentoongesteld en middelpunt van de tentoonstelling 'Fernand Léger en de daken van Parijs’. Het 'Fumées sur les toits' / 'Rook boven de daken van Parijs-schilderij', is de achterzijde van Légers Le quatorze juillet, dat in 1999 werd verworven door de Triton Collection Foundation.

Hans der Gaarden, onze gewaardeerde docent moderne kunst, dook voor Helikon in de ontwikkeling die Léger in de eerste jaren van zijn kunstenaarscarrière doormaakte. Hij sprak zelf over de "ontdekking van de rook". Fernand Léger (1881-1955) vestigt zich rond 1900 in Parijs. Hier leert hij kunstenaars als Picasso en Braque kennen, kunstenaars die kubistische schilderijen maken. Dát is de kunst van deze tijd, vindt ook Léger: ‘Een modern mens registreert honderd keer meer zintuiglijke indrukken dan een achttiende-eeuwse kunstenaar; zozeer zelfs dat onze taal bijvoorbeeld vol zit met verkleinwoorden en afkortingen.’ Léger gaat zelf, in verschillende variaties, het uitzicht van zijn atelier over de daken van Parijs met hun rookpluimen schilderen. Hij zoekt naar het maximale expressieve effect, dat volgens hem ligt in het sterke contrast tussen de ronde vormen van de rook en de hoekige vormen van de huizen. '‘Contrast = dissonantie, en dus een maximaal expressief effect. Ik neem als voorbeeld een alledaags onderwerp: het visuele effect van gekrulde en ronde rookwolken die tussen huizen opstijgen. Je wilt hun plastische waarde overbrengen… ‘Concentreer je bochten met de grootst mogelijke variatie zonder hun massa te breken; kader ze door middel van de harde, droge relatie van de oppervlakken van de huizen, dode oppervlakken die beweging krijgen door gekleurd te worden in tegenstelling tot de centrale massa; je krijgt een maximaal effect’’. (citaten uit: Functies van schilderen door Fernand Léger, 1914). Het ontdekte schilderij Rook boven de daken, uit 1911-1912, is er een van een reeks van zes met dezelfde titel, waarvan er in Otterlo drie te zien zijn. Het is een prachtig voorbeeld van zijn nieuwe manier van werken. Het schilderij verwijst ook nog eens naar zijn latere kubistische stijl, waarin hij zulke ‘volle’ vierkante en buisvormige volumes schildert dat men hem een tubiste gaat noemen.

Programma: Vertrek om 11.00 uur met de bus vanaf station Utrecht CS richting Otterlo. Daar aangekomen starten we met een lunch in het Parkrestaurant. Daarna neemt Hans van der Gaarden ons op sleeptouw, terwijl hij leven en werk van Léger schetst. Léger's communistische inborst, de invloed van zijn tijdgenoten en zijn onderwerpskeuzen zullen ook door Hans van der Gaarden belicht worden. Ook legt Hans verbanden met andere werken in de collectie van het Kröller-Müller Museum en de tuin.
Natuurlijk is er daarna gelegenheid om de vaste collectie van dit prachtige museum uitvoerig te bekijken.
Na ons museumbezoek zijn er ’s middags meerdere opties: een wandeling door de beeldentuin, een fietsof wandeltocht door het park of een rondleiding door Jachtslot Sint Hubertus.


Foto: ©Louis Fraanje

We sluiten af met een borreltafel: een borrel, een glas wijn of frisdrank met borrelhapjes naar keuze. Terugkomst in Utrecht rond 18.00 uur

Bij deze excursie zijn inbegrepen:
- busvervoer van Utrecht CS naar Museum Kröller-Müller in Otterlo en vice versa
- koffie, thee, lunch en borrel
- informatie over de tentoonstelling 'Fernand Léger en de daken van Parijs', de kubisten en inleiding op zijn werk ter plaatse
- entreekaart park, entreegeld museum (zonder Museumkaart betaalt u € 12,50 extra), rondleiding door gids van het museum in Jachtslot Sint Hubertus; suggesties voor verdere middagbesteding in het park

Kosten en voorwaarden: de kosten voor deze excursie bedragen € 125, - / € 137,50 voor deelnemers zonder Museumkaart. De excursie kan doorgaan bij minimaal 12 personen.

Begeleiding: Hans van der Gaarden alias Man van Taal, voor meer informatie lees zijn blog 'De rookwolken van Léger'.
Datum en tijdschema: woensdag 22 maart 2023. Vertrek en terugkomst van de bus bij de internationale bushalte (bij het NH-hotel) station Utrecht Centraal om 11.00 uur, terug om 18.00 uur.

Het middelpunt van de tentoonstelling, Fernand Léger's Rook boven de daken van Parijs, 1911.
Foto: Hans van der Gaarden